Ο Γιάννης Ρίτσος είναι ένας από τους πιο διάσημους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες ποιητές. Tα έργα του να έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε πολλές ξένες γλώσσες. Ο Ρίτσος έγραφε ασταμάτητα κατά τη διάρκεια της ζωής του και το έργο του περιλαμβάνει περισσότερα από εκατό ποιήματα και ποιητικές συλλογές, μερικά μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, άρθρα και μεταφράσεις.
Σήμερα, o Ρίτσος θεωρείται ένας από τους μεγάλους Έλληνες ποιητές του εικοστού αιώνα, μαζί με τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, τον Κώστα Καρυωτάκη, τον Άγγελο Σικελιανό, το Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Ας ρίξουμε μια ματιά στη ζωή και το έργο του.
Η ζωή του
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά το 1909. Στην αρχή της ζωής του βίωσε πολλές κακουχίες και ατυχίες, οι οποίες επηρέασαν σημαντικά το γράψιμό του: η πλούσια οικογένειά του καταστράφηκε οικονομικά ενώ εκείνος ήταν ακόμα παιδί, η μητέρα του και ο μεγαλύτερος αδελφός του πέθαναν από φυματίωση, ενώ ο πατέρας του υπέφερε από προβλήματα ψυχικής υγείας. O ίδιος αρρώστησε κι αυτός από φυματίωση και πέρασε μερικά χρόνια (1927-31) σε ένα σανατόριο στην Αθήνα.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία και Ιταλία) εισέβαλαν στην Ελλάδα, ο Ρίτσος έγινε μέλος του EAM (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και έγραψε αρκετά ποιήματα για την Ελληνική Αντίσταση. Επειδή υπήρξε έντονα πολιτικοποιημένος (κι αυτό φαίνεται στα γραπτά του), επανειλημμένα υπέστη διώξεις από το καθεστώς. Ως αριστερός, κατά τη διάρκεια του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), βρέθηκε εξόριστος για τέσσερα ολόκληρα χρόνια σε διαφορετικά στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων στη Λήμνο, την Μακρόνησο και τον Άγιο Ευστράτιο.
Επιπλέον, το 1967, όταν οι συνταγματάρχες του ελληνικού στρατού οργάνωσαν πραξικόπημα και επέβαλαν χούντα (γνωστή και ως Καθεστώς των Συνταγματαρχών ή Καθεστώς της 4ης Αυγούστου), ο Ρίτσος εξορίστηκε ξανά. Αυτή τη φορά τον έστειλαν σε στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων στη Γυάρο, τη Σάμο και τη Λήμνο. Τα βιβλία του απαγορεύτηκαν μέχρι το 1954 και ξανά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μεταξάς, πρωθυπουργός κατά την περίοδο της χούντας, διέταξε να καεί δημόσια το ποίημα Επιτάφιος στους πρόποδες της Ακρόπολης στην Αθήνα μαζί με άλλα βιβλία για παραδειγματισμό.
Ο Ρίτσος έφυγε από τη ζωή στις 11 Νοεμβρίου 1990,
Το έργο του
Η ποίηση του Ρίτσου αγγίζει μια πληθώρα θεμάτων – από πολιτικά έως βαθιά προσωπικά. Όπως και ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, σε μερικά από τα ποιήματα ο Ρίτσος αντλεί έμπνευση από αρχαίους ελληνικούς μύθους και χρησιμοποιεί γνωστούς χαρακτήρες για να εκφράσει νέες ιδέες. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ένα από τα βασικά θέματα στα οποία επιστρέφει ξανά και ξανά ο ποιητής είναι η έννοια της μοναξιάς και της απομόνωσης.
Ο Επιτάφιος, ένα ποίημα που εκδόθηκε το 1936, ήταν ένα σημείο καμπής στην ποίηση του Ρίτσου, καθώς γράφτηκε σε μια πιο απλή και ανεπιτήδευτη γλώσσα από τα προηγούμενα. Έτσι ήταν πιο προσιτό στον απλό κόσμο και θεωρήθηκε ως απάντηση σε όσους είχαν κριτικάρει την ποίηση του ως υπερβολικά επιτηδευμένη. Με αυτό το ποίημα, ο Ρίτσος άρχισε να εξερευνά τον σουρεαλισμό και εισήγαγε στην ποίησή του ονειρικά στοιχεία, ασυνήθιστους συσχετισμούς, τολμηρές εικόνες και σύμβολα.
Άλλα σημαντικά έργα του Ρίτσου: Πυραμίδες (1935), Βιργίλιος (1941-1953), Ρωμιοσύνη (1954) και 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας (1973).
Το 1975 ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (αλλά δεν το κέρδισε). Όταν κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Λένιν το 1975, ο ίδιος είπε ότι «αυτό το βραβείο είναι πιο σημαντικό για μένα από το Νόμπελ». Ο Ρίτσος έγραψε αμέτρητα άρθρα και έκανε πολλές μεταφράσεις άλλων έργων.
Λίγα λόγια για το ποίημα Η Σονάτα του Σεληνόφωτος
Η Σονάτα του Σεληνόφωτος γράφτηκε και κυκλοφόρησε το 1956, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την ποίηση του Ρίτσου. Το ποίημα μιλάει για τη μοναξιάς και την αποξένωση του ατόμου που δεν μπορεί ή δεν θέλει να δεσμευτεί.
Η σκηνή που περιγράφει το ποίημα διαδραματίζεται ένα ανοιξιάτικο βράδυ σε ένα σκοτεινό, ετοιμόρροπο αρχοντικό στοιχειωμένο από παλιές αναμνήσεις. Το σπίτι είναι γεμάτο παλιά έπιπλα, ο σοβάς φεύγει από τους τοίχους και οι σανίδες του πατώματος τρίζουν. Τα φώτα είναι σβηστά. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, ντυμένη στα μαύρα απ’ την κορφή ως τα νύχια μοιάζει να μιλάει σε έναν νεαρό άνδρα. Συλλογιέται τις παλιές δόξες του αρχοντικού και αισθάνεται το βάρος της αποτυχίας της να το διατηρήσει στην αρχική του κατάσταση, καθώς και θλίψη για τη νιότη της που πέρασε.
Η αγγλική μετάφραση είναι από τους Peter Green και Beverly Bardsley.
| Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου. Τί φεγγάρι ἀπόψε!
Εἶναι καλό τό φεγγάρι, — δέ θά φαίνεται πού ἀσπρίσαν τά μαλλιά μου. Τό φεγγάρι θά κάνει πάλι χρυσά τά μαλλιά μου. Δέ θά καταλάβεις. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου.
Ὅταν ἔχει φεγγάρι μεγαλώνουν οἱ σκιές μές στό σπίτι, ἀόρατα χέρια τραβοῦν τίς κουρτίνες, ἕνα δάχτυλο ἀχνό γράφει στή σκόνη τοῦ πιάνου λησμονημένα λόγια — δέ θέλω νά τ’ ἀκούσω. Σώπα.
[…]
Θά καθήσουμε λίγο στό πεζούλι, πάνω στό ὕψωμα, κι ὅπως θά μᾶς φυσάει ὁ ἀνοιξιάτικος ἀέρας μπορεῖ νά φανταστοῦμε κιόλας πώς θά πετάξουμε, γιατί, πολλές φορές, καί τώρα ἀκόμη, ἀκούω τό θόρυβο τοῦ φουστανιοῦ μου σάν τό θόρυβο δυό δυνατῶν φτερῶν πού ἀνοιγοκλείνουν, κι ὅταν κλείνεσαι μέσα σ’ αὐτόν τόν ἦχο τοῦ πετάγματος
νιώθεις κρουστό τό λαιμό σου, τά πλευρά σου, τή σάρκα σου, κ’ ἔτσι σφιγμένος μές στούς μυῶνες τοῦ γαλάζιου ἀγέρα, μέσα στά ρωμαλέα νεῦρα τοῦ ὕψους, δέν ἔχει σημασία ἄν φεύγεις ἤ ἄν γυρίζεις κι οὔτε ἔχει σημασία πού ἀσπρίσαν τά μαλλιά μου, (δέν εἶναι τοῦτο ἡ λύπη μου — ἡ λύπη μου εἶναι πού δέν ἀσπρίζει κ’ ἡ καρδιά μου). Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου.
Τό ξέρω πώς καθένας μονάχος πορεύεται στόν ἔρωτα, μονάχος στή δόξα καί στό θάνατο. Τό ξέρω. Τό δοκίμασα. Δέν ὠφελεῖ. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου. |
Let me come with you. What a moon there is tonight! The moon is kind – it won’t show that my hair turned white. The moon will turn my hair to gold again. You wouldn’t understand. Let me come with you.When there’s a moon the shadows in the house grow larger, invisible hands draw the curtains, a ghostly finger writes forgotten words in the dust on the piano – I don’t want to hear them. Hush.[…]We’ll sit for a little on the low wall, up on the hill,and as the spring breeze blows around usperhaps we’ll even imagine that we are flying, because, often, and now especially, I hear the sound of my own dress like the sound of two powerful wings opening and closing, you feel the tight mesh of your throat, your ribs, your flesh, and when you enclose yourself within the sound of that flight you feel the tight mesh of your throat, your birds, your flesh, and thus constricted amid the muscles of the azure air, amid the strong nerves of the heavens, it makes no difference whether you go or return it makes no difference whether you go or return and it makes no difference that my hair has turned white (that is not my sorrow – my sorrow is that my heart too does not turn white). Let me come with you.
I know that each one of us travels to love alone, alone to faith and to death. I know it. I’ve tried it. It doesn’t help. Let me come with you. |
Πώς σχετίζεται ο Γιάννης Ρίτσος με την έντεχνη μουσική;
Η Ρίτσος έχει γράψει αμέτρητα ποιήματα, μερικά από τα οποία έχουν μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη. Όπως είδαμε στο βιβλίο του Ομιλώ για την ελληνική έντεχνη μουσική, ο Θεοδωράκης είναι μια από τις βασικές φυσιογνωμίες αυτού του νέου είδους ελληνικής μουσικής, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και συνδύασε για πρώτη φορά την ορχηστρική μουσική και την ποίηση. Το έντεχνο περιέχει στοιχεία και από το ελληνικό λαϊκό τραγούδι και έτσι συνετέλεσε στο να εξοικειωθούν με την ελληνική ποίηση άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων και ηλικιών.
Ποιήματα του Ρίτσου έχουν μελοποιηθεί από συνθέτες όπως ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Χρήστος Λεοντής, ο Μάριος Τόκας, ο Μάνος Λοΐζος, ο Μίμης Πλέσσας, κ.α.
============================================
Do you want to learn more about Greek poetry set to music and the “entechno music genre”?
With the Omilo eBook, you will be introduced to the two well-known Greek composers.
An eBook (PDF file, which you can download and print as well) in English and Greek,
full of useful information, lyrics of the songs, links to the songs,
and extra exercises to improve your Greek.
+++++++++++++++++++
Are you interested to learn more about different genres in Greek music, including;
information about the music genres; Rembetika, Laika, Entechno
Then take a look at the following eBooks
