Ο Γιάννης Τσαρούχης, γεννημένος το 1910 στον Πειραιά, μπορεί να μην είναι πολύ γνωστός στο εξωτερικό, αλλά είναι ένας από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες στην Ελλάδα – σχεδόν κάθε ελληνικό Μουσείο Τέχνης έχει κι από έναν πίνακά του. Τόσο σε προσωπικό όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο, τον απασχολούσαν πάντα τα πολιτιστικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά γεγονότα της εποχής του. Οι πίνακές του συνδυάζουν παραδοσιακά ελληνικά καθώς και μοντερνιστικά στοιχεία και συχνά αντικατοπτρίζουν το κοινωνικοπολιτικό κλίμα στην Ελλάδα την εποχή που έζησε. Πέθανε το 1989, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά που συνεχίζει να εμπνέει τους Έλληνες καλλιτέχνες και λάτρεις της τέχνης.
Click below to read the article in English
Η ζωή του σε σχέση με την τέχνη
Ο Τσαρούχης έδειξε από νωρίς ενδιαφέρον για την τέχνη και έτσι γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1929. Εκτός αυτού, πέρασε τέσσερα χρόνια στο εργαστήριο του Φώτη Κόντογλου, άλλου ένα σημαντικού Έλληνα ζωγράφου, ο οποίος τον μύησε στη Βυζαντινή τέχνη. Το στιλ αυτό επηρέασε βαθιά τα μεταγενέστερα έργα του. Το 1935, ο Γιάννης Τσαρούχης ταξίδευσε στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, όπου έμαθε την τεχνική της χαλκογραφίας (χαρακτική πάνω σε πλάκες χαλκού).
Ανήκε σε μια ζωντανή καλλιτεχνική και πνευματική κοινότητα που περιλάμβανε μερικές από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του ελληνικού πολιτισμού, όπως ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, ο οποίος κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, και ο μοντερνιστής ζωγράφος Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Στην Ελλάδα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του Τριάντα», μιας ομάδας Ελλήνων συγγραφέων, ποιητών, καλλιτεχνών, διανοουμένων, κριτικών και ακαδημαϊκών που έκαναν το ντεμπούτο τους τη δεκαετία του 1930 και εισήγαγαν τον μοντερνισμό στην ελληνική τέχνη και λογοτεχνία.
Από το 1928 και μετά, ο Τσαρούχης συνεργάστηκε με αξιόλογες προσωπικότητες του θεάτρου και της σκηνογραφίας, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου Έλληνα σκηνοθέτη Κάρολου Κουν. Η ενασχόλησή του με το θέατρο του επέτρεψε να πειραματιστεί με διαφορετικά μέσα και τεχνικές.
Πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας στην Ελλάδα, μετακόμισε στο Παρίσι. Εκεί μελέτησε την αναγεννησιακή τέχνη και τον ιμπρεσιονισμό και συνάντησε πολλούς καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Ματίς, ο Λόρενς και ο Τζιακομέττι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα εκείνη την περίοδο της ζωή του να παράγει πολύ διαφορετικά έργα σε σχέση με τους πίνακες που ζωγράφιζε αφότου γύρισε στην Ελλάδα το 1983, μετά το τέλος της δικτατορίας.
Το ιστορικό υπόβαθρο των έργων του
Ο Γιάννης Τσαρούχης έζησε σε μια ταραχώδη περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Βίωσε και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, τον ελληνικό Εμφύλιο και τη στρατιωτική δικτατορία που επιβλήθηκε στο τέλος της δικτατορίας του ’60 και στις αρχές του ’70. Τα γεγονότα αυτά τον επηρέασαν τόσο σε προσωπικό όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο.
Ο 20ς αιώνας ήταν μια περίοδος πολλών αλλαγών και καλλιτεχνικής ανανέωσης για την Ελλάδα. Οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι θέλησαν να πλάσουν μια νέα ελληνική ταυτότητα, διαφορετική από το αρχαίο παρελθόν και την πρόσφατη Οθωμανική ιστορία. Αυτό φαίνεται και στα έργα του Τσαρούχη, τα οποία συνδυάζουν στοιχεία από την αρχαία ελληνική, τη βυζαντινή και τη λαϊκή τέχνη, αλλά και από σύγχρονα κινήματα της ευρωπαϊκής τέχνης.
Η θέση του στον χώρο της ελληνικής τέχνης
Ο Γιάννης Τσαρούχης φημίζεται για την ικανότητά του να συνδυάζει παραδοσιακά ελληνικά θέματα με μοντερνιστικές τεχνικές. Οι πίνακές του απεικόνιζαν συχνά ναυτικούς, στρατιώτες και σκηνές της καθημερινής ελληνικής ζωής, με τρόπο που αναδεικνύει τόσο τη φυσική τους παρουσία όσο και το συναισθηματικό τους βάθος. Τα έργα του ξεχωρίζουν για τον τρόπο που χρησιμοποιεί το χρώμα και το φως, ο οποίος θυμίζει τα τοπία και την ατμόσφαιρα της Μεσογείου. Όσον αφορά την ελληνική τέχνη γενικότερα, ο Τσαρούχης είναι μια «γέφυρα» που ενώνει το παραδοσιακό και το μοντέρνο.
Πού μπορείτε να δείτε τα έργα του Τσαρούχη στην Ελλάδα
Μπορείτε να δείτε τα έργα του Γιάννη Τσαρούχη σε πολλά μουσεία ανά την Ελλάδα, αλλά το σημαντικότερο είναι το Μουσείο του Ιδρύματος Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι, όπου βρίσκεται και το Ομιλώ (οπότε έχετε κάθε αφορμή για να το επισκεφθείτε!).
Όταν γύρισε από το Παρίσι, ο Τσαρούχης αγόρασε ένα οικόπεδο στο Μαρούσι και έχτισε εκεί ένα κτήριο για να στεγάσει το σπίτι και το εργαστήριο του, το οποίο έχει το ίδιο στυλ με τα άλλα νεοκλασικά σπίτια της περιοχής. Το μουσείο, που στεγάζεται μέσα στο πρώην σπίτι του διοργανώνει τακτικά εκθέσεις που αφορούν ένα συγκεκριμένο κομμάτι της ζωής και του έργου του, ενώ οι επισκέπτες μπορούν να δουν και το εργαστήρι του, το οποίο είναι γεμάτο φως.
Στο εξωτερικό δεν είχε κάνει ποτέ ατομική έκθεση μέχρι το 2021, στο Σικάγο. Άρχισε να γίνεται πιο γνωστός διεθνώς χάρη στη documenta, μια έκθεση σύγχρονης τέχνης που πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσελ της Γερμανίας. Το 2017, 14η έκθεση διοργανώθηκε από κοινού και στο Κάσελ και στην Αθήνα και έτσι κίνησε το ενδιαφέρον του κόσμου σχετικά με τη ζωή και το έργο του.
Η documenta στήριξε και οικονομικά το ίδρυμα Τσαρούχη, καθώς χρηματοδότησε ένα μέρος της ανακαίνισης του σπιτιού στο Μαρούσι. Ήταν κλειστό για πολλά χρόνια και σε άσχημη κατάσταση λόγω έλλειψης χρημάτων για την αναπαλαίωσή του. Στο μεταξύ, για να προστατευτεί η μεγάλη συλλογή του ιδρύματος, τα έργα μεταφέρθηκαν στο Ίδρυμα Μπενάκη, όπου φυλάσσονται ακόμη και σήμερα. Κάθε χρόνο μερικοί από αυτούς τους πίνακες, συνήθως μιας συγκεκριμένης περιόδου, μεταφέρεται στο Μαρούσι για λίγους μήνες, όπου είναι μπορούν να τους θαυμάσουν οι επισκέπτες.
Επιπλέον, αρκετά από τα έργα του εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος και το Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.
+++++++++++++++++++++++++++++++
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, τότε διαβάστε και τα παρακάτω άρθρα:
https://masaresi.com/national-gallery-athens/
https://masaresi.com/varotsos-zongolopoulos/
